YANIK VAKALARINDA AĞRI VE ANKSİYETEYE AROMATERAPİ ETKİSİ!
Oldukça sık karşılaşılan yanık vakalarının pansuman, debridman (yabancı cisim veya doku
artığının temizlenmesi) gibi tedavi süreçleri hastanın çok acı çekmesine neden olur. Bununla
beraber yanık hastalarında travma sonrası stres bozukluğu gibi anksiyeteye sebep olan
komplikasyonlar da görülebilir. Birbirini tetikleyen ağrı ve anskiyete hastayı zorlayıcı bir
duruma sokar. Doğru yönetilmeyen anksiyetenin yüksek kalp atış hızı gibi birçok yan etkisi
olabilir. İlaçlara iyi yanıt vermeyen veya ilaçların yan etkisi gözlenen hastalarda alternatif
tedaviler tercih edilir. Bu alternatiflerden biri bütünsel bir hemşirelik müdahalesi olarak
kabul edilen aromaterapidir. Aromaterapi doğal uçucu yağların inhalasyon, masaj, aroma
küveti, kompres gibi yöntemlerle vücut tarafından solunmasının veya emiliminin
sağlanmasıdır. Böylece uçucu yağların molekülleri beynin limbik sistemine ulaşarak kalp atış
hızı, kan basıncı, beyin dalgası aktivitesi ve çeşitli hormonların salgılanması üzerinde etki
gösterir. Ayrıca daha önceki çalışmalar aromatik bitkilerden elde edilen yağlardaki oksitlerin
ağrı azaltıcı etkilere sahip olduğunu göstermiştir.
Harmanlanmış veya saf yağlar ile uygulanan aromaterapi masajı ağrı, gevşeme, kas ağrısı, kas
spazmı üzerinde oldukça etkilidir. İnhalasyon aromaterapisinde ise uçucu yağlar bir difüzör
yardımıyla buharlaştırılır. Koku molekülleri limbik sisteme ulaştığında ağrıyı azaltma etkisi
olan çeşitli nörokimyasallar salgılanır böylece sakinlik, hormonal denge ve genel refah sağlar.
Aromaterapide en yaygın kullanılan uçucu yağlardan biri olan lavantanın bileşenlerinden olan
linalool yatıştırıcı etkisine sahiptir. Sakinleştirici özelliğinin yanı sıra spazm giderici
(antispazmodik) ve ağrı kesici (analjezik) gibi özelliklere sahiptir. Sıkça kullanılan bir diğer
uçucu yağlardan olan gül uçucu yağı içerdiği citronellal sayesinde antidepresan özelliğiyle
bilinir. Buna ek olarak çarpıntı, gerginlik, baş ağrısı gibi semptomlar üzerinde de etkilidir.
Bu yöntemlerin yanık hastalarının ağrı ve anksiyetesini gidermedeki etkinliklerini ve
birbirleriyle kıyasını yapmak için 2016 yılında bir çalışma yapıldı. Yanık nedeniyle ağrı ve
anksiyete yaşayan hastalar bu çalışmaya katılımcı olarak katıldı. Hastalar üç gruba ayrıldı: bir
grup inhalasyon aromaterapisi, bir grup masaj aromaterapisi aldı diğer grup ise hiçbir
yardımcı tedavi almadı ve kontrol grubu olarak atandı. Masaj aromaterapisi lavanta yağı ile
inhalasyon aromaterapisi ise lavanta ve gül yağlarının karışımı ile yapıldı. Masaj, hastaların
yanık olmayan cildine uygulandı, bu çalışma için yaklaşık 5 dakikalık sırt masajı tercih edildi.
İnhalasyon aromaterapisi ise 30 dakikalık lavanta-gül esansının solunmasını içeriyordu.
Kontrol grubu ise standart bakımları dışında herhangi bir tedavi almadı. Tüm seanslardan
önce ağrı ve anksiyetenin ölçülmesi için çeşitli ölçekler kullanıldı. Verilerin analizinden elde
edilen bulgular her iki aromaterapi müdahalesinin kontrol grubuna kıyasla ağrı ve anskiyeteyi
azalttığını gösterdi. İnhalasyon aromaterapisi anksiyeteyi azaltmada masajdan daha etkilidir.
Masaj aromaterapisi ise ağrıyı azaltmada inhalasyondan daha etkilidir. Araştırmacılar bunun
nedeninin masaj esnasında cildin uyarılarak endorfin ve enkefalin üretmesi ve ağrı
sinyallerinin duyusal sinirlerden geçişini engellemesinden kaynaklanabileceğini belirtiyorlar.
Bundan dolayı yanık hastalarının tamamlayıcı tedavisi için her iki aromaterapi uygulamasının
kombine edilerek kullanılması öneriliyor.
Yüksek maliyet gerektirmeyen ve invazif olmayan bütünsel hemşirelik bakımı olarak
aromaterapi, hem masaj hem de inhalasyon uygulamasıyla yanık hastalarının ağrı ve
anksiyetesinin tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir. Standart bakımın tamamlayıcısı
olarak birçok hastanın semptomlarının yönetilmesinde yan etki göstermeden rahatlatıcı
sonuçlar sağlar!
KAYNAK
Comparing the effects of aromatherapy massage and inhalation aromatherapy on anxiety
and pain in burn patients: A single-blind randomized clinical trial, Burns,2016