Yanık Vakalarında Ağrı Ve Anksiyeteye Aromaterapi Etkisi!

Oldukça sık karşılaşılan yanık vakalarının pansuman, debridman (yabancı cisim veya doku artığının temizlenmesi) gibi tedavi süreçleri hastanın çok acı çekmesine neden olur. Bununla beraber yanık hastalarında travma sonrası stres bozukluğu gibi anksiyeteye sebep olan komplikasyonlar da görülebilir. Birbirini tetikleyen ağrı ve anksiyete hastayı zorlayıcı bir duruma sokar. Doğru yönetilmeyen anksiyetenin yüksek kalp atış hızı gibi birçok yan etkisi olabilir. İlaçlara iyi yanıt vermeyen veya ilaçların yan etkisi gözlenen hastalarda alternatif tedaviler tercih edilir. Bu alternatiflerden biri bütünsel bir hemşirelik müdahalesi olarak kabul edilen aromaterapidir. Aromaterapi doğal uçucu yağların inhalasyon, masaj, aroma küveti, kompres gibi yöntemlerle vücut tarafından solunmasının veya emiliminin sağlanmasıdır. Böylece uçucu yağların molekülleri beynin limbik sistemine ulaşarak kalp atış hızı, kan basıncı, beyin dalgası aktivitesi ve çeşitli hormonların salgılanması üzerinde etki gösterir. Ayrıca daha önceki çalışmalar aromatik bitkilerden elde edilen yağlardaki oksitlerin ağrı azaltıcı etkilere sahip olduğunu göstermiştir.

Harmanlanmış veya saf yağlar ile uygulanan aromaterapi masajı ağrı, gevşeme, kas ağrısı, kas spazmı üzerinde oldukça etkilidir. İnhalasyon aromaterapisinde ise uçucu yağlar bir difüzör yardımıyla buharlaştırılır. Koku molekülleri limbik sisteme ulaştığında ağrıyı azaltma etkisi olan çeşitli nörokimyasallar salgılanır böylece sakinlik, hormonal denge ve genel refah sağlar. Aromaterapide en yaygın kullanılan uçucu yağlardan biri olan lavantanın bileşenlerinden olan linalool yatıştırıcı etkisine sahiptir. Sakinleştirici özelliğinin yanı sıra spazm giderici (antispazmodik) ve ağrı kesici (analjezik) gibi özelliklere sahiptir. Sıkça kullanılan bir diğer uçucu yağlardan olan gül uçucu yağı içerdiği citronellal sayesinde antidepresan özelliğiyle bilinir. Buna ek olarak çarpıntı, gerginlik, baş ağrısı gibi semptomlar üzerinde de etkilidir.

Bu yöntemlerin yanık hastalarının ağrı ve anksiyetesini gidermedeki etkinliklerini ve birbirleriyle kıyasını yapmak için 2016 yılında bir çalışma yapıldı. Yanık nedeniyle ağrı ve anksiyete yaşayan hastalar bu çalışmaya katılımcı olarak katıldı. Hastalar üç gruba ayrıldı: bir grup inhalasyon aromaterapisi, bir grup masaj aromaterapisi aldı, diğer grup ise hiçbir yardımcı tedavi almadı ve kontrol grubu olarak atandı. Masaj aromaterapisi lavanta yağı ile inhalasyon aromaterapisi ise lavanta ve gül yağlarının karışımı ile yapıldı. Masaj, hastaların yanık olmayan cildine uygulandı, bu çalışma için yaklaşık 5 dakikalık sırt masajı tercih edildi. İnhalasyon aromaterapisi ise 30 dakikalık lavanta-gül esansının solunmasını içeriyordu. Kontrol grubu ise standart bakımları dışında herhangi bir tedavi almadı. Tüm seanslardan önce ağrı ve anksiyetenin ölçülmesi için çeşitli ölçekler kullanıldı. Verilerin analizinden elde edilen bulgular her iki aromaterapi müdahalesinin kontrol grubuna kıyasla ağrı ve anksiyeteyi azalttığını gösterdi. İnhalasyon aromaterapisi anksiyeteyi azaltmada masajdan daha etkilidir. Masaj aromaterapisi ise ağrıyı azaltmada inhalasyondan daha etkilidir. Araştırmacılar bunun nedeninin masaj esnasında cildin uyarılarak endorfin ve enkefalin üretmesi ve ağrı sinyallerinin duyusal sinirlerden geçişini engellemesinden kaynaklanabileceğini belirtiyorlar. Bundan dolayı yanık hastalarının tamamlayıcı tedavisi için her iki aromaterapi uygulamasının kombine edilerek kullanılması öneriliyor.

Yüksek maliyet gerektirmeyen ve invazif olmayan bütünsel hemşirelik bakımı olarak aromaterapi, hem masaj hem de inhalasyon uygulamasıyla yanık hastalarının ağrı ve anksiyetesinin tedavisinde oldukça etkili bir yöntemdir. Standart bakımın tamamlayıcısı olarak birçok hastanın semptomlarının yönetilmesinde yan etki göstermeden rahatlatıcı sonuçlar sağlar!

KAYNAK "Comparing the effects of aromatherapy massage and inhalation aromatherapy on anxiety and pain in burn patients: A single-blind randomized clinical trial", Burns, 2016