Yaşlı Yetişkinlerde Ruh Sağlığı
Dünya nüfusu giderek yaşlanmaktadır. 2015 ile 2050 yılları süresince yaşlanan nüfusun iki
katına çıkacağı tahmin edilmektedir. Yaşlanan nüfusta yaygın görülen zihinsel ve nörolojik
bozukluklar, hastaneye yatış ve fonksiyonel engelliliğin artması gibi sebeplerden dolayı nüfus
yaşlanması küresel ve akut bir problem olarak görülmeye başlandı. Yaşlı yetişkinleri
etkileyen, başka fiziksel problemleri tetikleyen ve işlevsellikleri üzerinde ciddi sonuçları olan
en yaygın ruh sağlığı sorunu anksiyetedir. Anksiyete semptomlarını yönetmek için yaşlı
yetişkinlere çoğunlukla psikotrop ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçlar hem sınırlı etkilere hem de
ciddi yan etkilere sahiptir. Ek olarak çoğu ülkede diğer ilaç gruplarına kıyasla maliyetlidir.
Tüm bunlardan dolayı anksiyeteni yönetilmesi için farmakolojik olmayan yöntemler tavsiye
edilir. Özellikle anksiyete yönetiminde bu yöntemlerin başında aromaterapi gelir.
Aromatik bitkilerin çiçek, yaprak, kök gibi farklı bölgelerinden özel yöntemlerle elde edilen
esansiyel yağların çeşitli semptomları yönetmek amacıyla kullanıldığı tamamlayıcı tedavi
yöntemine aromaterapi denir. Aromaterapinin etki alanının çok çeşitli olması ve invazif
olmaması kullanım kolaylığı sağlar. İnhalasyon (soluma) veya masaj gibi tedaviye yönelik
farklı uygulama yöntemleri ile kullanılabilen aromaterapi, hem fiziksel hem de zihinsel
sağlığın korunması, desteklenmesi ve varsa problemlerin yönetilmesi için kullanılır. Aromatik
yağların koku molekülleri burnun koku almaçlarından limbik sisteme kadar uzanan bir yol
izler ve buradan beyin korteksine ulaşarak bedensel ve ruhsal etkiler sağlar. Aromaterapinin
kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları, kadın ve doğum sağlığı, nörolojik, otoimmun veya sindirim
sistemi hastalıkları, kanser hastalıklarının ve tedavilerinin yan etkileri genel sağlık ve yaşam
kalitesi gibi çok çeşitli etki alanları olmakla birlikte ruh sağlığı semptomlarını hafifletmek için
kullanılan en yaygın ve etkili tamamlayıcı tedavilerden biridir.
İnhalasyon (soluma) aromaterapisinde kullanılan en yaygın aromatik yağların başında lavanta
yağı gelir. Yatıştırıcı, sakinleştirici ve analjezik özellerikleriyle stres, depresyon, kaygı ve diğer
duygu durum bozukluklarının yönetiminde iyileştirici etkilere sahip olduğu daha önce yapılan
birçok çalışmada gösterilmiştir. Bir diğer yatıştırıcı etkilere sahip esansiyel yağ papatya
yağıdır. Bu iki yağ aynı çalışmada kullanılarak yaşlı yetişkin popülasyonunun ruh sağlığı
sorunları üzerindeki etkileri incelendi.
İran’daki toplum sağlığı merkezlerinden rastgele seçilen en az 65 yalındaki tıbbı kaydı olan
hastalar bu çalışmaya dahil edildi. Katılımcıların herhangi bir solunum bozukluğu veya alerjisi
yoktu. Lavanta ve papatya esansiyel yağları kullanılarak uygulanan aromaterapi seansları 30
gün sürdü. Katılımcılar lavanta, papatya ve kontrol grubu olarak üçe ayrıldı. Kontrol grubunda
gözlem amaçlı esansiyel yağ yerine distile su kullanıldı. Belirlenen örneklem büyüklüğüne
göre her grup 61 katılımcıdan oluşuyordu. Katılımcılar bireysel veri anketi dışında depresyon
kaygı stres ölçeğini (DASS) arometerapi seansları öncesi ve sonrası doldurdular. Tüm veriler
kaydedilerek analiz edildi. Elde edilen sonuçlar lavanta ve paptya esansiyel yağları ile
uygulanan inhalasyon aromaterapisinin, yaşlı yetişkinlerin depresyon, anksiyete ve stres
düzeylerini önemli ölçüde etkilemiştir. 30 gün boyunca süren aromaterapi seansları, hem
seanslardan hemen sonra hem de tüm seansların sonunda uygulanan anketlerdeki
depresyon, anksiyete ve stres puanlarının düşmesini sağladı.
Aromaterapi yaşlı yetişkinlerin ruh sağlığını iyileştirmede yan etki göstermeden başaralı oldu.
KAYNAK
The effects of Lavender and Chamomile essential oil inhalation aromatherapy on depression,
anxiety and stress in older community-dwelling people: A randomized controlled trial,
Explore: The Journal of Science and Healing, 2021
