Yoğun Bakım Kalp Hastalarında Aromaterapi
Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre koroner arter hastalığı tüm dünyada en sık rastlanan kalp rahatsızlığı olup ciddi bir halk sağlığı problemi doğuruyor. Ülkemizde de yaygınlığı giderek artan bu hastalık, kalbi besleyen damarlarda komplikasyonlara neden olup ani ölümlerle sonuçlanabiliyor. Son istatistiklere göre Türkiye'de 2 milyon koroner arter hastası bulunuyor.
Uyku, kişinin mental ve fiziksel sağlığını sürdürebilmesi için gereken yaşamsal faaliyetlerden biridir. Koroner hastalar başta olmak üzere yoğun bakım ünitelerinde yatan hastalar çeşitli sebeplerden dolayı uyku bozukluğu yaşarlar. Hastalığın getirdiği ağrılar, ilaç tedavileri, hemşirelik müdahaleleri, yaşadıkları mahremiyet kaybı, ölüm korkusu gibi çeşitli etkenler uykuya dalmalarını ve kesintisiz uyku sürmelerini engelleyebiliyor. Bu hastalar olması gerekenden çok daha uzun süre boyunca uyanık oldukları için uykunun tedavi edici etkilerinden faydalanamazlar. Bunun sonucunda bağışıklık sistemleri, yaralarının iyileşme süreci, bilişsel aktiviteleri ve stres düzeyleri olumsuz etkilenerek tedavi süreçlerinin önünde ciddi bir engel oluşturur. Anksiyete düzeyleri artan hastaların uyku bozuklukları ve kaygıları karşılıklı olarak birbirini besleyerek hastayı bir çıkmaza sürükler. Uyku bozuklukları, kan basıncı ve kalp atış hızında artışla ilişkilendirilir ve bu da koroner hastaların daha fazla kardiyovasküler problem geliştirme riskini arttırabilir. Bu yüzden özellikle kalple ilgili rahatsızlığı olan hastalarda uyku problemlerinden olabildiğince kaçınmak hatta uyku kalitelerini geliştirmek oldukça önemlidir.
Uyku bozukluklarının giderilmesinde kullanılan ilaçların bağımlılık gibi geri dönülmesi zor yan etkilere sebep olduğu ve yeteri kadar uyku sağlayamadığı belirtiliyor. Bu yüzden araştırmacılar bu sorunun önüne geçebilmek için güvenilirliği yüksek ve yan etkisi az farklı yaklaşımlar üzerinde çalışıyorlar. Bunlardan biri de inhalasyon (soluma) yoluyla uygulanan aromaterapidir. Aromaterapide en yaygın kullanılan aroma bitkilerinden biri lavantadır. Lavanta, uçucu yağlar arasında en az toksik ve alerjenik olanıdır. Ayrıca rahatlatıcı, yatıştırıcı ve kas gevşetici etkileri dolayısıyla uyku kalitesini olumlu etkiler. Lavantanın ana bileşenlerinden biri 'linalil asetat'tır, bu bileşeni sayesinde lavanta, narkotik etkilere sahiptir. Lavanta ile aromaterapi tedavisinin çalışmaları dünyanın çeşitli yerlerinde yapılsa da Türkiye'de bu konudaki araştırmaların yetersizliği Dokuz Eylül ve Gaziantep Üniversitesi'ndeki araştırmacıları harekete geçirdi. Lavanta esansiyel yağının koroner yoğun bakım ünitesinde yatan hastaların hem uyku kalitelerine hem de anksiyete düzeylerine etkisini incelemeye başladılar.
Katılımcılar, Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Araştırma Hastanesi Koroner Yoğun Bakım Ünitesinde yatan hastalardan oluşuyordu. Aromaterapi seanslarından önce hastaların uyku ve kaygı düzeylerini belirleyen ölçekler ile veriler toplandı. 15 gün süren çalışmanın sonunda tüm ölçekler tüm katılımcılar için tekrarlandı. Ayrıca hastalar iki gruba ayrılıp bir gruba lavanta uçucu yağı solutulurken diğer gruba herhangi bir aromaterapi uygulaması yapılmadı, böylece bir kontrol grubu oluşturuldu. Tüm verilerin analizleri bilgisayar programlarıyla yapıldı ve elde edilen bulgular daha önceki çalışmaların sonuçlarını doğruluyordu.
Aromaterapi seansı alan hastaların uyku süreleri ve kalitelerinde önemli bir iyileşme söz konusuydu. Ayrıca analizler, aromaterapi müdahale grubunun anksiyete seviyesinin giderek azalırken kontrol grubunun anksiyete seviyesinin öngörüldüğü gibi giderek arttığını gösteriyordu. Anksiyete, hem hastanın refahını etkilediğinden hem de uyku bozukluğunu tetiklediğinden bu sonuçlar hastalar için umut vadedeniydi. Araştırmacılar, lavanta esansiyel yağının girişimsel olmayan, ucuz, kolay uygulanabilir, uygun maliyetli, bağımsız bir hemşirelik müdahalesi olması yönleriyle de bu yöntemin yoğun bakım ünitelerinde uygulanabileceğini belirtiyorlar, fakat Türkiye'de daha fazla çalışma yapılması gerektiğinin de altını çiziyorlar!
KAYNAK
Nursing in Critical Care- Effects of aromatherapy on sleep quality and anxiety of patients
