Çocuklarda Diş Hekimi Korkusu Aromaterapi İle Yeniliyor

Diş hekimliği korkusu, pediatrik (0-18 yaş) hastalarda yönetilmesi gereken bir komplikasyon
olarak kayda geçmiştir. Korku ve kaygı nedeniyle sürekli ertelenen veya reddedilen diş
tedavisi ağız sağlığında ciddi problemler doğurabilir. Ayrıca diş muayenesi olmaktan endişe
duyan hastaların ağrıya daha duyarlı olduğu saptanmıştır. Bu yüzden hastaların yaşadığı bu
anksiyeteyi yönetmek oldukça kritiktir.
Bir diş kliniğinde özellikle küçük yaştaki hastalar için stres yaratacak birçok faktör vardır.
Örneğin iğneleri görmeleri, delme sesleri, bazı malzemelerin kendine has kokusu (kesik
dentin, öjenol). Yapılan araştırmalar beyin yapılarındaki bağlantılardan dolayı kokular ve
anılar arasında güçlü bir bağlantı olduğunu göstermiştir. Diş hekimliği korkusunun incelendiği
bir çalışmada muayenehanenin kokusunun kaygı derecesini arttırmada oldukça etkili olduğu
bulunmuştur. Bu kokuyu zihninde korku uyandırıcı olarak kodlayan hastalar bu kokuyu her
duyumsadıklarında aynı stresi yaşıyorlar. Fakat anılar ve kokular arasındaki bu bağlantı tam
tersi durumlar için de geçerlidir. Sakinlik ve gevşeme sağlayan hoş kokular sayesinde dental
kaygının üstesinden gelmek mümkün. Aromaterapi tam da bunu sağlayan tamamlayıcı bir
tedavidir. Günümüzde aromaterapi gibi çağdaş ve alternatif tedavi yaklaşımları tıbbi
ortamlarda da kullanılmaktadır. Aromaterapide kullanılan uçucu yağlar yalnızca güzel
kokularla bağdaştırılan anılar inşa etmek için kullanılmaz. Bu uçucu yağlar koku
almaçlarından merkezi sinir sistemine kadar ulaşarak çeşitli hormon salınımlarını
destekleyerek fizyolojik sistemleri etkiler.
HPA ekseni (hipotalamus-hipofiz eksen) psikolojik stresten etkilenir. Stres ve ağrı gibi
etkenler kortizol salgılanmasına neden olarak HPA ekseninin aktivitesini değiştirir. Kortizol
salınımı adrenalin korteksinden yapılır ve tüm vücut sıvılarına yayılır. İdrar, tükürük gibi vücut
sıvılarında tespit edilebilir.
2011 yılında diş hekimliği korkusu yaşayan pediatrik hastalarla bir çalışma yapıldı. Bu
çalışmada kaygı yönetimi için portakal esansiyel yağı ile aromaterapi uygulandı ve stres
seviyesinin göstergeleri tükürük kortizolü ve nabız ile kontrol edildi. İran’da bulunan İsfahan
Diş Hekimliği Fakültesi pediatri bölümünde tedavi gören 6-9 yaş 30 çocuk bu çalışmanın
katılımcılarıydı. Çocuklar iki gruba ayrıldı ve her çocuk iki tedavi aldı. Bir grubun ilk tedavisi
herhangi bir koku içermiyordu (kontrol); ikinci tedavisi ise portakal uçucu yağı ile
aromaterapiyi içeriyordu (müdahale). Diğer grup ise aynı prosedürü tam tersi sıralamayla
gerçekleştirdi. Çocukların nabızları tedaviye başlamadan ve tedavi bitiminde ölçülerek
kaydedildi. Kortizol seviyesinin tespiti için ise tedaviden önce ve sonra çocuklardan tükürük
örnekleri alındı. Çocukların kaygıları, her diş hekimi randevusu öncesinde ve bitiminde
tükürük kortizol seviyesi ve nabız hızı ile değerlendirildi. Alınan tüm numuneler analiz
edilerek ve karşılaştırılarak sonuca varıldı. Çalışmanın sonuçları aromaterapi kullanımının
kortizol düzeyini ve nabız hızını düşürdüğünü böylece korkuya sebep olan stres etkenini
azalttığını göstermiştir. Çocukların aldığı diş tedavileri (oral profilaksi ve fissür örtücü)
ağrısızdı bu yüzden tükürük kortizolünde ve nabız hızındaki herhangi bir değişikliğin ağrının
değil stresin bir sonucu olduğunun göstergesiydi. Portakal kokusunun anksiyolitik (kaygı ve
korku giderici) bir etkisi vardır. Çocuklar bu kokuyu solduklarında yağın uçucu molekülleri
akciğerlerine ulaşır ve hızlıca kana nüfuz eder. Böylece sistemik dolaşım (dolaşım sisteminin
bir parçası) yoluyla beyin aktivasyonuna neden olur. Bununla kalmayıp koku alma
reseptörüne bağlanarak beyne ulaşan yağ molekülleri bir yanıt oluşturulmasını sağlar.
Amigdala ve hipotalamus gibi koku algısı, hormon salınımı ve duygu düzeyinin kontrol edildiği
limbik sistem bölgelerine ulaşıp bir etki yaratması bu yanıt sayesindedir. Böylece tükürük
kortizolü ve nabız hızı aromaterapiyi takiben düşmüş olur.
Portakal uçucu yağının anksiyolitik etkisi sayesinde çocuklarda diş hekimliği tedavisi
korkusunun aromaterapi yaklaşımıyla üstesinden gelmek mümkün. Bu sayede hem çocuk
yaştaki hastalar ağız sağlığını aksatmadan koruyabilir hem de yetişkinlik döneminde
kendilerini takip eden bir fobi geliştirmemiş olurlar.

KAYNAK
Effect of aromatherapy with orange essential oil on salivary cortisol and pulse rate in
children during dental treatment: A randomized controlled clinical trial, Advanced
Biomedical Research