Diyabet Hastalarında Ağrı Ve Yaşam Kalitesi: Lavanta Aromaterapisi
Diyabet, tüm dünyada milyonlarca kişinin sağlığını etkileyen ve ciddi sonuçları olan bir
rahatsızlıktır. 2017 yılındaki verilere göre diyabetli hasta sayısı 425 milyon iken 2045 yılında
bu sayının 629 milyona çıkacağı öngörülüyor. Diyabetin denge bozukluğu, ayaklarda duyu
kaybı, diyabetik ülser gibi ciddi sonuçları vardır. Diyabetli hastaların en sık yaşadığı
problemlerden biri nöropatik ağrıdır. Nöropatik ağrı, sinirlerin ağrı iletim sistemlerinde
ortaya çıkar ve dindirilmesi oldukça zordur. Kronik ağrılardan dolayı hastaların hem fiziksel
aktiviteleri azalır hem de uyku bozukluğu, anskiyete ve tedaviye bağlılığın artmasıyla sosyal
izolasyon gibi farklı zorluklarla karşılaşırlar. Güncel çalışmalar nöropatik ağrıyı yönetmenin en etkili yolunun farmakolojik ve farmakolojik olmayan yöntemlerin beraber kullanılması olduğunu söylüyor. Nöropatik ağrı için kullanılan ilaçlar (opioid, antidepresan, analjezik vb.)
ağrının giderilmesine kısmen etki gösterse de baş dönmesi, uyuşukluk, duygudurum
bozukluğu ve kabızlık gibi birçok yan etkiyi de beraberinde getirir. Farmakolojik olmayan
tedaviler ise düşük yan etki riski ve kolay uygulanabilirliği sayesinde giderek daha yaygın
olarak kullanılmaktadır. Bunlardan biri olan aromaterapi, aromatik bitkilerden elde edilen uçucu yağların çeşitli uygulama metotlarıyla iyileştirici etkilerinden faydalanmaktadır.
Aromaterapide yaygın olarak kullanılan yağlardan biri olan lavanta esansiyel yağı antiinflamatuar, analjezik, yatıştırıcı ve anti-anksiyete etkileriyle kişilerin genel sağlığını destekler
ve yaşam kalitelerini arttırır. Özellikle masaj yoluyla uygulanan lavanta aromaterapisinde
lavantanın bileşenlerinden linalool ve linalil asetatı kan dolaşımında yüksek emilim özelliğine sahiptir. Linalool yatıştırıcı etki gösterirken linalil asetat narkotik etkilere sahiptir. Soluma yolu ile uygulanan aromaterapide ise koku molekülleri mukoza yoluyla emilir ve koku
soğancığında sinir sinyallerine dönüştürülür. Böylece limbik sisteme ulaşır ve amigdalanın çeşitli nörotrasmiterleri (endorfin, serotonin, enkefalin)serbest bırakmasını sağlayarak iyileştirici etki gösterir.
Diyabetik hastalarının yaşadığı nöropatik ağrının hem hastaların yaşam kalitesini düşürdüğünden hem de zayıflamaya neden olduğundan doğru yönetilmesi kritiktir. 2020 yılında İran’da yapılan bir araştırmada lavanta ile yapılan masaj aromaterapisinin bu hastalarda nöropatik ağrı ve yaşam kalitesi üzerindeki etkileri incelendi. Araştırmanın verilerine göre İran’da 30 yaşın üstünde diyabet oranı %14 ile %23 arasındadır. İran Şiraz Tıp
Bilimleri Üniversitesi'ne bağlı diyabet kliniklerine başvuran 75 hasta bu araştırmaya katılımcı olarak dahil edildi. Hastalar müdahale ve plasebo grubu olarak ikiye ayrıldı. Müdahale grubundaki hastalar bir ay boyunca her gün, uyumadan önce lavanta yağı ile aromaterapi masajı aldılar. Plasebo grubuna da aynı prosedürler uygulandı fakat aromatik bir yağ kullanılmadı. Böylece iki grup arasında karşılaştırma yapıp oluşan farklılıkların
aromaterapiden kaynaklanıp kaynaklanmadığı analiz edilebilecekti. Hastalar düzenli aralıklarla takip edildi ve ağrı, fiziksel fonksiyon, sosyal işlev gibi çeşitli parametreleri ölçmek için birçok envanter kullanıldı. Elde edilen tüm verilerin sonuçları, lavanta ile yapılan aromaterapi masajından sonra nöropatik ağrı ve yaşam kalitesinin (birçok parametreye bağlı
olarak değerlendirildi) skorlarında farklılıklar meydana geldi. Sonuçlar, lavantanın ağrıyı hafifleterek yaşam kalitesini arttırdığını ortaya koydu.
Aromaterapi, düzenli olarak uygulanmaya başladıktan iki ila dört hafta sonra hastaların ağrısını azaltmaya yardımcı oldu ve bu süreçte herhangi bir yan etki gözlenmedi. Ağrısı azalan hastaların giderek fiziksel ve ruhsal sağlığında iyileşmeler gözlendi ve yaşam kaliteleri olumlu yönde etkilendi. Bu nedenle aromaterapi; kullanım kolaylığı, güvenliği, uygulanabilirliği ve
düşük maliyeti göz önünde bulundurularak hemşirelerin nöropatik ağrıyı azaltmak ve hastaların yaşam kalitesini iyileştirmek için tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanmaları önerilmektedir.
KAYNAK
The effects of aromatherapy massage with lavender essential oil on neuropathic pain and quality of life in diabetic patients: a randomized clinical trial, Complementary Therapies in Clinical Patience,2021
