Endoskopi Öncesi Aromaterapi
Vücudumuzun ağızdan anüse kadar olan tüm sindirim organlarının incelendiği bölüm,
gastrointestinal sistem cerrahisi olarak adlandırılır ve bu organların bozuklukları incelenir.
Gastrointestinal bozuklukların zamanında ve doğru teşhisi hayati öneme sahiptir. Bunun için
sıkça endoskopik tanı yöntemlerine ve ultrasona başvurulur. Gastrointestinal cerrahinin alt
bölümlerinden biri üst gastrointestinal cerrahidir ve yemek borusu ile mideye bağlı
rahatsızlıkları inceler. Yemek borusu ve mide tümörleri, reflü, mide ülseri gibi rahatsızlıklar
bu alana örnek olarak verilebilir. Bu tip rahatsızlıklarda kullanılan temel tanı aracı yine üst
gastrointestinal endoskopidir. Endoskopi kısaca, ucunda ufak bir kamera bulunan endoskop
isimli bir cihazın ağızdan aşağıya doğru indirilerek ilgili organların incelenmesidir. 2019
verilerine göre dünya nüfusunun yüzde biri her yıl endoskopi yaptırmaktadır.
Endoskopi, hastalarda endişe, rahatsızlık ve güvensizlik gibi birtakım duygulara yol açabilir.
Bunun başlıca nedeni hastanın acı çekeceğine hatta boğulacağına veya kullanılan
endoskopun kendisine başka enfeksiyonlar bulaştıracağına dair sahip olduğu yanlış
inançlarıdır. Endoskopi yapılacak hastaların yaşadıkları bu kaygı, doğru yönetilmek amacıyla
dört gruba ayrılmıştır. Bunlar, ağrı gibi duyu bozuklukları; kanser teşhisi gibi uygun olmayan
sonuç korkusu; tedavi hakkında yetersiz bilgiye sahip olunması gibi verimsizlik ve doktor
korkusu gibi diğer nedenlerdir. Yüksek kaygı seviyesi tanı prosedürünün sağlıklı bir şekilde
işlemesine engel olabilir. Bu nedenle endoskopiye girmeden önce hastaların yaşadığı kaygı ve
korkunun giderilmesi oldukça önemlidir. Hastalarda sağlığın korunması ve kaygı yönetimi
hemşirelerin sorumluluğundadır. 30’dan fazla ülkede bütünsel hemşirelik bakımlarına
tamamlayıcı tedaviler de dahil edilmiştir. Bunun en önemli sebebi, kaygı ve korkunun
giderilmesi farmakolojik yöntemlerle yapıldığında yan etki risklerine sahip olunmasıdır. Ek
olarak bu ilaçların kullanılması hem tedavi maliyetlerini arttırır, sürecin uzamasına neden olur
ve daha fazla personel gerektirir.
Kaygı yönetiminde en sık başvurulan tamamlayıcı tedavilerden biri aromaterapidir.
Aromaterapinin özü genel sağlığı desteklemek ve çeşitli rahatsızlıkları gidermek için aromatik
bitkilerden faydalanmaya dayanır. Aromatik bitkilerden elde edilen uçucu yağlar koku yoluyla
veya cilt tarafından emilerek masaj yoluyla kişilere etki eder. Aromaterapide sıkça kullanılan
uçucu yağlardan biri gül ailesinden Rosa damascena diğer adıyla şam gülüdür. Şam gülünün
içindeki fenol bileşikler; antioksidan, anti-inflamatuar (iltihap önleyici), antidepresan gibi
birçok aktiviteye sahiptir. 2019 yılından İran’ın Rasht şehrinde şam gülü aromaterapisinin
endoskopi yapılacak hastaların kaygı düzeylerine etkisinin incelendiği bir araştırma
gerçekleştirildi. Araştırmada kullanılan gül yağı, İran’daki Kaşan çiftliklerinden hasat edilen
güllerin hidro-distilasyon yoluyla ekstrakte edilmesiyle elde edildi. Bu araştırmaya kaygı
seviyesi yüksek endoskopi yapılacak hastalar katılımcı olarak dahil edildi ve rastgele 2 gruba
ayrıldı. Bir grup belirlenen aromaterapi seanslarını alırken (müdahale grubu) diğer grup
aromaterapi almadı (plasebo grubu) ve elde edilen veriler karşılaştırıldı. Her grupta 35 hasta
vardı ve tüm katılımcılar hangi grupta olduğundan habersizdi. Hastaları tanımak ve
anksiyetelerini değerlendirmek için çeşitli anketler dolduruldu. Daha sonra müdahale grubu
endoskopi işleminden 1 saat önce %10 şam gülü yağından bir pamuğa 2 damla damlatılıp
hastaların yakalarına asılmasıyla gerçekleştirilen 30 dakikalık aromaterapi seansına katıldılar.
Görüntü ve renk olarak aynı gül yağına benzeyen ama aromatik etkilere sahip olmayan bir
başka yağ plasebo yağı olarak belirlendi ve diğer gruba da aynı prosedürler uygulandı. Her iki
gruptaki hastaların bulunduğu odalar endoskopi servisinde yer alıyordu ve büyüklük, ışık,
sıcaklık, nem ve havalandırma yönünden birbirinin aynısıydı. Ayrıca endoskopi yapılacak
hastalar arasında hem yatarak tedavi gören hem de ayakta olan hastalar vardı. Katılımcıların
fiziksel ve duygusal durumlarının olabildiğince aynı olması için çalışmaya sadece ayakta
tedavi gören hastalar katıldı. Böylece kullanılan yağ dışındaki diğer tüm parametrelerin aynı
olması sağlandı. Aromaterapi seanslarından sonra hastaların kaygı seviyelerini
değerlendirmek ve karşılaştırma yapmak için çeşitli testler yapılarak çıkarımsal (eşleştirilmiş
t-testi, bağımsız t-testi, Ki-kare ve kovaryans testi) elde edilen sonuçlar analiz edildi. Analizin
sonuçları şam gülü ile yapılan aromaterapiye katılan hastaların kaygı seviyelerinde önemli
ölçüde bir düşüş olduğunu gösterdi. Bu bulgu şam gülünün anksiyete üzerindeki etkisini
inceleyen diğer birçok çalışmanın sonuçlarını destekler nitelikteydi. Bu çalışmalar,
hemodiyaliz hastaları (Dehkordi ve ark.), anjiyografi hastaları (Tazakori ve ark.) ve yeni
doğum yapmış kadınlar (Barati ve ark.) gibi farklı ekosistemlerde yaşanan anksiyeteyi
kapsıyordu.
Aromaterapi kullanımı özellikle kaygı yönetimi gibi kritik durumlarda kimyasal ilaçların
istenmeyen komplikasyonlarının önüne geçer. Bütünsel hemşirelik bakımında giderek daha
sık başvurulan tamamlayıcı tedavi yöntemlerinden aromaterapinin kullanımı, çok sayıda
bilimsel araştırmaya ve bu araştırmaların farklı senaryolar için tekrarlanmasına dayanır.
KAYNAK
Damask Rose Aromatherapy and the Anxiety of Endoscopic Candidate Patients: A Clinical
Trial, Journal of Holistic Nursing and Midwifery, 2019
okanhastanesi.com.tr
