Gece Vardiyasında Çalışan Sağlık Personelleri
Sağlık personellerinin hemen hepsi dönüşümlü olarak gece vardiyasında çalışırlar. Gece
vardiyaları hem biyolojik hem de sosyal ritmi bozarak çeşitli rahatsızlıklara kapı açar.
Kardiyovasküler hastalıklar, glukoz intoleransı, hipertansiyon ve depresyon bunlardan
bazılarıdır. Gece vardiyasında çalıştıktan sonra sağlık personellerinde endotel fonksiyon
bozuklukları gözlemlenmiştir. ‘’Endotel, kan damarları iç bölümünde yer alan tabaka halinde
dizili hücrelerin bulunduğu bir organdır. Temel işlevi dokularda yeterli kan akımının, kan
basıncı ve kan akımına karşı uyumunu sağlamaktır.’’ Sağlıklı bir endotel, nitrik oksit
salgılayarak aterosklerotik komplikasyonların (damar sertleşmesi) başlaması ve gelişmesinin
önlenmesini sağlar. Kısaca endotel fonksiyonunun bozulması kardiyovasküler hastalıklarla
yakından ilişkilidir.
Gece vardiyalarının sıklığı ve süresinin azaltılması tavsiye edilmesine rağmen, çoğu sağlık
personeli için gece vardiyasında çalışmanın ortadan kaldırılması mümkün değildir. Bu yüzden
sağlık personellerinin vardiyalı çalışmanın sebep olduğu olumsuz etkileri azaltmak ve
gidermek için tedavi seçeneklerine ihtiyaç vardır. Bu seçeneklerden biri tamamlayıcı
tedavilerden olan aromaterapidir. Aromaterapi hem ağrı ve anksiyete yönetiminde hem de
rahatlamada ve gevşemede oldukça etkilidir. Aromaterapide kullanılan uçucu yağlar sinir
sistemine ulaşıp parasempatik sinirlere etki ederek rahatlama ve gevşemeyi sağlıyor,
yatıştırıcı ve antikonvülsif (nöbet önleyici) etki de gösteriyor. Bu gibi etkilerinden dolayı
araştırmacılar 30 dakika süren bir aromaterapi seansının gece vardiyasından sonra sağlık
personellerindeki endotel fonksiyonu üzerindeki etkilerinin incelemeye başladı. 11’i doktor,
8’i teknisyenden oluşan 19 sağlık personeli bu araştırmaya katılımcı olarak dahil oldu.
Katılımcıların endotel fonksiyonları; önceki gün gece vardiyası olmadığı normal bir günde,
gece vardiyasından sonra alınan 30 dakikalık aromaterapi seansından öncesinde ve
sonrasında ölçüldü. Bu ölçüm, endotel fonksiyonunun bir belirteci olan FMD’nin
gözlemlenmesiyle gerçekleştirildi. FMD yani akım aracılı dilatasyon, erken damar
sertleşmelerinin ultrasonografik bir belirtecidir. Aromaterapi uygulaması, sıcak suyla
seyreltilmiş lavantanın inhalasyonu ile yapıldı. Toplanan tüm verilerin analizi aromaterapinin
gece vardiyasından sonra sağlık personelinde endotel fonksiyon bozukluklarında azalma
sağladığını gösterdi.
Aromaterapinin etkili, düşük maliyetli ve invazif (cerrahi işlem gerektiren) olmayışıyla kolay
uygulanabilir olması, özellikle endotel fonksiyonunun azalmasını sağlayarak gece vardiyasının
kardiyovasküler hasarlarını hafifletmede sağlık çalışanları için çekici bir stratejiyi temsil
ediyor!
KAYNAK
Aromatherapy alleviates endothelial dysfunction of medical staff after night-shift work:
preliminary observations, Hypertension Research,2010
okanhastanesi.com.tr/endotel fonksiyon testi kimlere yapılır
