Hastane Ortamında Mesleki Stres Ve Aromaterapi Masajı
Hayatın temellerinden biri kuşkusuz meslektir. Yapılan işin sorumlulukları ve çalışma ortamı
kişinin hayatını farklı şekillerde etkileyebilir. Örneğin yüksek düzeyde strese maruz kalınan bir
iş ortamında kişinin fizyolojisine bile etki edebilir. Bu mesleklerin başında hemşirelik gelir.
Hemşirelerin mesleki stresi hastane ortamından kaynaklanır. Belirli stratejilerle stres
faktörünün yönetilmesi hemşirelerin yaşam kalitelerine katkıda bulunmak için giderek daha
önemli bir hâle gelmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü’nün sağlıkta bütünleştirici ve tamamlayıcı uygulamaların kullanımını
teşvik etmesiyle bu uygulamaların küresel çapta kullanımı yaygınlaşmaktadır. Tamamlayıcı
tedavi yaklaşımları, hemşirelerin ve diğer meslek gruplarının mesleki stres ile başa çıkmakta
aracı görevi görmektedir. Bu tamamlayıcı tedavi yaklaşımlarından biri de aromaterapidir.
Aromaterapi, hemşirelerin hastalara uyguladığı bakımın da bir parçası hâline gelmiştir.
Aromaterapi, uçucu yağların inhalasyon (soluma) veya topikal (masaj) gibi yöntemlerle
uygulanarak beden ve zihin sağlığının desteklenmesine dayanır. Aromaterapiye bağlı
terapötik sonuçlar, kullanılan uçucu yağların kimyasal bileşenlerinden kaynaklanır. Bu
kimyasal bileşenler parasempatik sinir sistemini uyarır, sempatik sinir sistemi aktivitesini
azaltır, limbik sistemi etkiler ve nörotransmitter salınımını tetikler.
Strese maruz kalan bir insanın kan basıncında ve kalp hızı değişkenliğinde artış meydana gelir
bu nedenle kişinin stres seviyesi bu gibi biyofizyolojik parametrelerle ve çeşitli ölçeklerle
belirlenebilir. 2018 yılında Brezilya’de yapılan bir araştırma, aromaterapinin hemşirelerin
mesleki stresi üzerindeki etkisini biyofizyolojik ve psikolojik verilerin değerlendirilmesiyle
inceledi. Araştırma, Brezilya’nın São Paulo eyaletine bağlı bir hastanede gerçekleştirildi. Bu
hastanede 13 ameliyathane bulunuyordu ve yılda yaklaşık 8600 ameliyat gerçekleştiriliyordu.
En az bir yıldır hastanede çalışan hemşireler bu çalışmaya dahil edildi. Aromaterapi,
katılımcılara her biri 10-15 dk süren toplam 6 seanslık bir lavanta ve sardunya yağları ile
hazırlanan bir masaj prosedüründen oluşuyordu. Her katılımcı için seanslar arasında 42
saatlik aralar vardı. Masaj uygulaması, daha önce aromaterapi eğitimi almış hemşireler
tarafından yapıldı. Uygulanan masaj aromaterapisinin etkinliğini değerlendirmek amacıyla
her seanstan önce ve sonra kan basıncı ve kalp hızı ölçümleri yapıldı. Ek olarak birinci seansa
başlamadan önce ve altıncı seans bittikten sonra çeşitli ölçekler (WSS ve LSS) kullanılarak
psikolojik stres yükü değerlendirildi. WSS yani ‘’iş stresi ölçeği’’ kişinin mesleki strese karşı
verdiği psikolojik tepkileri ve psikososyal davranışlarını ele alan bir araçtır. LSS yani ‘’stres
belirtileri listesi’’ kişinin hangi stres etkenlerine maruz kaldığını değerlendirerek stres
seviyesini psikolojik boyutta değerlendiren bir araçtır. Çalışma bitiminde toplanan tüm veriler
yazılımlar aracılığıyla analiz edildi.
Sonuçlar, kan basıncı ve kalp hızı gibi biyofizyolojik parametrelerde önemli ölçüde bir azalma
olduğunu gösteriyordu. Yani aromaterapi masajı hemşirelerin stres seviyelerini düşürmede
etkili olmuştu. Bununla beraber psikolojik ölçeklerde ciddi bir fark olmadı. Kişinin stres
seviyesinin düşmesine rağmen psikolojik değerlendirmesine yansımaması bu çalışmanın
sınırlayıcı etkilerinden kaynaklanmaktadır. Bu çalışmanın sınırlayıcıları arasında katılımcıların
aromaterapi alan ve almayan olmak üzere iki gruba ayrılıp bu verilerin kıyaslanmaması,
katılımcılar arasında cinsiyet oranının dengesiz olması, kullanılan uçucu yağların
konsantrasyonlarının literatürdeki diğer çalışmalara göre düşük olması gibi faktörler
sayılabilir. Bilimsel bir araştırmanın sonuçlarını doğru yorumlayabilmek ve diğer çalışmalarla
kıyaslayabilmek için sınırlayıcı faktörlerden kaynaklı buna benzer sonuçlara sahip çalışmaları
incelemek diğerleri kadar kıymetlidir. Çünkü beklenen sonuca ulaşılmadığında bir sonraki
çalışmalar bu sınırlayıcı faktörleri gidererek yapılır. Böylece zamanla bilim kendini geliştirir.
Aromaterapinin temelleri de bilime dayanır bu nedenle doğru yağ seçimi ve konsantrasyonu
ile doğru örneklemle ulaşılan sonuçlar birikerek etkinliğinin en yüksek olduğu noktaya varır.
Örneğin Mayıs 2021’de yayınlanan bir araştırma lavanta masajının yoğun bakım
hemşirelerinin uyku kalitesini iyileştirdiğini gösterdi. Bir başka örnek Şubat 2021’de
yayınlanan bir araştırmanın gül yağı ile uygulanan aromaterapinin hemşirelerin iş stresi
üzerinde etkili olduğunu gösterdi.
KAYNAK
Effectiveness of aromatherapy massage on the stress of the surgical center nursing team: a
pilot study, 2018
Effects of aromatherapy with essential oil massage on the sleep quality of critical care
nurses: A randomized controlled trial, 2021
Effect of Aromatherapy with Rosa Damascena Essential Oil on Nurses' Occupational Stress in
the Emergency Department: A Randomized Controlled Trial, 2021
